کولیس

کولیس وسيله اي  براي اندازه گيري طول، ضخامت، قطرهای داخلی و خارجی،ارتفاع ، عمق حفره ها و شکاف ها، چرخدنده ها، پیچ، مهره می باشد . به طور کلی کولیس ها به دو دسته ی معمولی و دیجیتال تقسیم بندی می شوند .

 

کولیس معمولی 

کولیس ورنیه حدود سیصد سال پیش توسط یک مهندس ریاضی دان فرانسوی به نام ( پیر ورنیه) طراحی شده است .این  نوع کولیس از دو بخش خط کش مدرج (بخش ثابت) و ورنيه (بخش متحرك) تشكيل شده است.خط کش برحسب میلیمتر درجه بندي میشود. و وِرنيه داراي درجه بندي کوچکتر از میلیمتر است که مقدارش به دقت کوليس بستگی دارد.

 

 

 

1.خط کش با تقسیمات میلی متر: معمولاً دارای تقسیمات یک میلی متر است.

2 .فک ثابت: از سه قسمت چاقویی، تخت و پله ای تشکیل شده و به صورت یکپارچه به خط کش متصل شده است .

3 .فک متحرک: این فک نیز از سه قسمت چاقویی، تخت و پله ای تشکیل شده و به صورت یکپارچه به کشویی متصل است .

4.شاخک ثابت: با خط کش یکپارچه است.

5 .شاخک متحرک: با کشويی یکپارچه است.

6.كشويي.

7. پیچ قفل کشويي

8.کشويي تنظیم ظریف.

9.پیچ و مهرۀ تنظیم ظریف.

10.ورنیه: که ممکن است با کشويي یکپارچه و یا به وسیلۀ پیچ روی آن بسته شده باشد.

11.شستی محرک کشويي ورنیه.

12. زبانه عمق سنج: برای اندازه گیری عمق شیارها و سوراخ های ته بسته.

13.پیچ های محدودکنندۀ حرکت کشويي.

14. پیچ تنظیم ظریف.

با تكان دادن بخش متحرك روي خط کش میتوان اندازه گيري را انجام داد و براي خواندن اندازه، اگر صفر ورنيه دقيقاً مقابل يكی از درجه هاي خطکش قرار گيرد اندازۀ دقيق برحسب ميلی متر به دست میآيد ولی چنانچه صفر ورنيه از مقابل درجه اي گذشته باشد ولی به درجۀ بعدي نرسيده باشد آنگاه بايد ديد که چه درجه اي از ورنيه دقيقاً در مقابلِ يكی از درجه هاي خطکش قرار گرفته است سپس بصورت زير آن را میخوانيم:

اگر صفر ورنيه از عدد p روي خط کش گذشته باشد و خط  q ام از ورنيه مقابل یکی از درجه هاي خط کش باشد آنگاه عدد مورد نظر  برابر با  p+ (1/n)*q  میلیمتر خواهد شد. که در اين رابطه (n/1)برابر با دقت دستگاه کوليس است.

مثال در یک کولیس ورنیه با دقت 0.05 میلی متر ، خط صفر ورنیه بعد از عدد 89 میلی متر از خط کش قرار داشته و خط سیزدهم ورنیه  (بدون در نظر گرفتن خط صفر آن) در امتداد یکی از خطوط خط کش قرار دارد. 

مقداری که از روی خط کش خوانده می شود.              89 میلی متر

مقداری که از روی ورنیه خوانده می شود .                 میلی متر

مقداری که از روی کولیس ورنیه خوانده می شود.  89+0.65=89.65       میلی متر

 براي اينكه هنگام خواندن قسمت متحرك تكان نخورد، يک قفل بر روي ورنيه در نظر گرفته شده است تا بتوان پيش از اقدام به خواندن، آن قسمت را با قفل ثابت کرد. دقت کولیس ها می تواند به صورت 0.1 ، 0.05 ، 0.02 و.. باشد . که دقت آن روی ورنیه کولیس نوشته شده است.

مراحل کار و اصول فنی در اندازه گیری با کولیس های ورنیه دار

1.با توجه به نوع و دقت مورد نظر برای اندازه گیری می بایست کولیس با سیستم اندازه گیری مورد نظر را انتخاب کنید.

2. از سالم بودن آن اطمینان حاصل کنید.

3.کولیس را ببندید و از تطابق صفر ورنیه بر خط کش آن اطمینان حاصل کنید.

4.کولیس ورنیه را در دست راست قرار دهید به گونه ای که انگشتان دست راست روی خط کش قرار گیرد

و انگشت شست روی بخش متحرک ورنیه باشد. در این حالت درجه بندی کولیس مقابل  شما قرار

می گیرد.

توجه: برای افراد چپ دست کولیس مخصوص ساخته شده است.پ

5.در اندازه گیری ها سعی کنید قطعة کار با قسمت تخت فک ها درگیر شود.

6.کولیس را به صورت مایل با قطعة کار تماس دهید تا سطح درگیری آن زیاد شود و اندازه گیری به صورت

دقیق تر انجام گردد.

7.در اندازه گیری سوراخ ها، فک داخلی را درون سوراخ تنظیم کنید.

8. در هنگام خواندن کولیس، به صورت عمودی به آن نگاه کنید.

9.مقدار نیروی وارد شده از طرف کولیس به قطعة کار کمتر از یک نیوتن باشد. این مقدار حدود نیروی سُر دادن انگشت روی قسمت متحرک ورنیه است.

10. چنانچه اندازه، در هنگام قرار گرفتن کولیس روی قطعه کار خوانده می شود نیازی به قفل کردن نیست. ولی اگر لازم است کولیس را از کار جدا کرده و سپس آن را بخوانید، بهتر است کولیس را قفل کنید.

11. برای قفل کردن کولیس، پیچ قفل را کمتر از نیم دور سفت کنید.

نکات ایمنی و حفاظتی

1 .از ضربه زدن به کولیس خودداری کنید.

2 .پیچ قفل ورنیه کمتر از نیم دور باز شود.

3 .از لبۀ چاقویی آن فقط برای اندازه گیری شیارها و شکاف ها استفاده کنید.

4 .در هنگام اندازه گیری، فک های کولیس را به آرامی با قطعه کار تماس دهید.

5.پس از استفاده، کولیس را ببندید و در جعبۀ مخصوص قرار دهید.

کولیس دیجیتال 

کولیس دیجیتال یک نوع ابزار اندازه‌گیری است که از نمایشگر دیجیتال برای نمایش مقادیر اندازه‌گیری استفاده می‌کند. این کولیس‌ها عموماً دارای دقت بالا، سهولت استفاده و خوانایی بیشتری نسبت به کولیس‌های سنتی هستند. آنها معمولاً دارای امکاناتی مانند صفر کردن مقدار اندازه‌گیری، تغییر واحدهای اندازه‌گیری، ذخیره‌سازی مقادیر، و اتصال به سیستم‌های کامپیوتری برای ثبت داده‌ها و آنالیزهای بیشتر هستند.

 

1.شاخک

2.فک

3.صفحه نمایش ال سی دی

4.دکمه ی تغییر واحد اندازه گیری 

5.دکمه ی خاموش و روشن 

6.دکمه ی صفر کردن 

8.پیچ قفل کشویی

9.شستی محرک کشویی ورنیه 

10.خط کش 

11.زبانه عمق سنج: برای اندازه گیری عمق شیارها و سوراخ های ته بسته

کولیس ساعتی 

برای خواندن اندازه در این نوع کولیس ارقام صحیح را از روی خط کش اصلی مقابل لبه ی فک متحرک و ارقام اعشاری را از روی صفحه ی  مدرج می خوانیم و دو مقدار را با هم جمع می کنیم.

کولیس شیارسنج

کولیس شیارسنج نوعی کولیس تخصصی است که به طور خاص برای اندازه گیری عمق یا عرض شیارها، شکاف ها، سوراخ ها یا فرورفتگی ها در اجسام طراحی شده است.

کولیس ارتفاع سنج 

از این کولیس برای اندازه گیری ارتفاع سطوح پله ای قطعات استفاده مي شود.

کولیس چرخ دنده 

از این کولیس در اندازه گیری ضخامت دندانه چرخ دنده ها استفاده مي شود.

 از فک های کولیس برای اندازه گیری اندازه های خارجی و از شاخک ها برای اندازه ی گیری اندازه های داخلی و از زبانه ی عمق سنج برای اندازه گیری عمق شیار شکاف و سوراخ ها استفاده میکنیم .

دقت کولیس را از رابطه ی زیر می توان محاسبه نمود :

b=a/c

a: دقت خط کش مدرج

b: دقت کولیس 

c:تعداد تقسیمات ورنیه

• کولیسی که 9 میلی متر را به 10 قسمت مساوی تقسیم میکند دارای دقت 0.1mm می باشد . 
• کولیسی که 49 میلی متر را به 50 قسمت مساوی تقسیم میکند دارای دقت 0.02mm  می باشد .
• کولیسی که 19 میلی متر را به  20 قسمت مساوی تقسیم میکند دارای دقت 0.05mm  می باشد .

جنس کولیس 

کولیس‌ها از مواد مختلفی ساخته می‌شوند که بسته به کاربردهای مختلف و نیازهای کاربر، می‌توانند متفاوت باشند. در اینجا چندین نوع جنس کولیس را بررسی می‌کنیم:

 

فولاد ضد زنگ (Stainless Steel): این نوع کولیس بسیار مقاوم و ماندگار است. فولاد ضد زنگ خصوصیت مقاومت در برابر زنگ‌زدگی را دارد و از این رو برای کولیس‌های صنعتی استفاده می‌شود.

 

فولاد کربنی: این نوع کولیس‌ها بسیار مقاوم و سخت هستند. آنها معمولاً برای کاربردهای سنگین تر و در شرایطی که نیاز به مقاومت بیشتری باشد استفاده می‌شوند.

پلاستیک: کولیس‌های ساخته شده از پلاستیک معمولاً در کاربردهای سبک‌تر و غیر صنعتی استفاده می‌شوند. آنها از نظر هزینه اقتصادی هستند و برای استفاده‌های خانگی و آموزشی مناسب اند .

نتیجه گیری

در نتیجه، کولیس ابزاری ضروری برای اندازه گیری های دقیق در زمینه های مختلف مانند مهندسی، ماشینکاری، نجاری، فلزکاری و تحقیقات علمی است. کولیس ها با توانایی اندازه گیری دقیق فاصله ی بین دو طرف مقابل یک جسم، متخصصان را قادر می سازند تا از دقت در کار خود اطمینان حاصل کنند. این ابزارها چه از ورنیه، چه از کولیس های دیجیتال استفاده کنند، نقشی حیاتی در تضمین کیفیت، کارایی و قابلیت اطمینان در طیف وسیعی از کاربردها دارند. با پیشرفت تکنولوژی، کولیس ها همچنان به تکامل خود ادامه می دهند و دقت و سهولت استفاده بیشتری را ارائه می دهند.